Μία από τις πιο διαδεδομένες λάθος συμβουλές που κυκλοφορούν μεταξύ κηδεμόνων σκύλων είναι η εξής: για να είσαι σίγουρος/η ότι ο σκύλος σου δεν θα έχει πρόβλημα μαζί σου όταν τρώει, βάζε το χέρι σου μέσα στο φαγητό του όταν τρώει/χάιδευε τον σκύλο σου όταν τρώει για να σε συνηθίσει δίπλα του/πάρε το μπώλ του ενώ τρώει και δώστου το πάλι/και άλλες παραλλαγές. Τις περισσότερες φορές αυτή η συμβουλή δίνεται σε νέους κηδεμόνες κουταβιών, ως συμβουλή ανατροφής ενός ισορροπημένου σκύλου, ακόμα και από «ειδικούς» στην εκπαίδευση σκύλων.
Δεν μπορώ να τονίσω αρκετά πόσο λάθος είναι αυτή η συμβουλή. Αν μπορούσα, θα έβγαινα να το φωνάξω, μήπως και κάποιοι/ες γλιτώσουν από τα χειρότερα.
Εδώ, να γράψω μερικά λόγια για την φύλαξη ή διαφύλαξη πόρων, όπως ονομάζεται το ένστικτο του σκύλου να προστατεύει τα πολύτιμα αγαθά για την επιβίωσή του. Η φύλαξη πόρων είναι ένα απολύτως φυσιολογικό ένστικτο, που βοήθησε τα σκυλιά να επιβιώσουν για χιλιάδες χρόνια. Ο ανταγωνισμός σχετικά με την κατοχή του φαγητού εξασφάλιζε την επιβίωση του ατόμου έναντι των υπολοίπων σε ένα περιβάλλον όπου δεν υπήρχε σταθερή σίτιση, το φαγητό έπρεπε να κερδηθεί είτε με κυνήγι, είτε με αναζήτηση σε απομεινάρια και σκουπίδια και δεν υπήρχε καμία βεβαιότητα ότι θα βρεθεί το επόμενο γεύμα. Κατά συνέπεια, το ένστικτο αυτό είναι ενσωματωμένο στο DNA των σκύλων μας και εκφράζεται με συμπεριφορές «μάχης» απέναντι σε όποιον/α απειλεί να αφαιρέσει το φαγητό τους (ή άλλα πολύτιμα αγαθά).
Φυσικά, κάθε σκύλος είναι διαφορετικός, έχει άλλα γενετικά και γονιδιακά χαρακτηριστικά, διαφορετικές πρώιμες εμπειρίες και διαφορετική ανατροφή. Αυτό σημαίνει ότι, όπως και τα υπόλοιπα ένστικά του, έτσι και αυτό εκφράζεται σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό και με διαφορετικές συμπεριφορές. Συνήθως, τα σκυλιά θα προσπαθήσουν να αποφύγουν την διαμάχη (ακόμα ένα ένστικτο επιβίωσης) και αρχικά στέλνουν αμυδρά σήματα δυσφορίας, που το ανεκπαίδευτο μάτι δεν μπορεί να διακρίνει. Ο σκύλος μπορεί να στραβοκοιτάξει, να αποστρέψει το κεφάλι του, να δείξει αδιόρατα τα δόντια του, να παγώσει πάνω από το φαγητό του, να προστατεύσει τα αγαθά ανάμεσα στα πόδια του, κ.α..
Αν όλα αυτά τα σήματα δεν γίνουν κατανοητά από αυτόν/η που θεωρεί απειλή, ο σκύλος θα αναγκαστεί να αντιδράσει πιο έντονα για να προστατεύσει τα αγαθά του: θα γρυλίσει, θα δαγκώσει στον αέρα (air snap), εν τέλει θα δαγκώσει.
Πίσω στην λάθος συμβουλή, με μια αντιστοιχία: πώς θα ένιωθες εσύ αν κάθε φορά που έτρωγες, ερχόταν η μαμά σου και έβαζε το χέρι της μέσα στο φαγητό σου; Ή αν ενώ έτρωγες ερχόταν και σου έπαιρνε το πιάτο για άγνωστο χρονικό διάστημα και κατά τη βούληση του στο επέστρεφε; Ή αν ήσουν πολύ πεινασμένη/ος και κάποιος ερχόταν και σε ενοχλούσε, σε γαργαλούσε, σε χάιδευε, δεν σε άφηνες να φας; Το πιο πιθανό είναι κάποια στιγμή να αντιδρούσες με δυσανασχέτηση, φωνές, γιατί όχι και ένα ξέσπασμα με χτύπημα στο τραπέζι, ή αν ήσουν 6-7 χρονών και αυτό το εκανε ο μικρός σου αδερφός/η, μπορεί ο καβγάς να γινόταν πιο έντονος. Το ίδιο ακριβώς νιώθει και ο σκύλος σου και μάλιστα δεν μπορεί να εκλογικεύσει την κατάσταση και άρα τις αντιδράσεις του.
Αυτό που καταφέρνει κανείς αν ακολουθήσει την συμβουλή βάλε-το-χέρι-σου-στο-μπωλ-του-σκύλου-σου είναι να ενεργοποιήσει το ένστικτο διαφύλαξης αγαθών και να πείσει τον σκύλο ή το κουτάβι ότι αποτελεί απειλή για την επιβίωση του. Το αποτέλεσμα είναι να νιώθει ανασφάλεια κάθε φορά που πλησιάζει ένας άνθρωπος ενώ τρώει.
Στην αρχή θα δώσει όλα τα αμυδρά σήματα που λένε ξεκάθαρα άσε εμένα και το φαγητό μου ήσυχο. Αν αυτά δεν «διαβαστούν» εγκαίρως από τον άνθρωπο, το κουτάβι θα αντιδράσει πιο έντονα. Ο άνθρωπος θα τρομάξει ή θα πονέσει και θα υποχωρήσει, αλλά το κουτάβι/ο σκύλος έχει πάρει το εξής μήνυμα: για να αφήσει το φαγητό μου και εμένα ήσυχο, αυτό ακριβώς πρέπει να κάνω: να γρυλίσω/να δαγκώσω στον αέρα/να δαγκώσω. Τι έμαθε το κουτάβι; Ότι ο άνθρωπος αποτελεί απειλή και για να γλιτώσει πρέπει να τον δαγκώσει. Bingo! Μόλις δημιουργήθηκε ένας αποτελεσματικός φύλακας αγαθών!
Για να μην δημιουργήσω ενοχές και να μην υπάρχουν παρερμηνείες, μερικές φορές (όπως είπαμε ανάλογα με τα γενετικά και γονιδιακά χαρακτηριστικά, τις πρώιμες εμπειρίες, κ.α.), δεν χρειάζεται καν ο άνθρωπος να ενεργοποιήσει το ένστικτο διαφύλαξης. Μπορεί να είναι εξαρχής ενεργό και δυνατό και να εκφραστεί έστω κι αν δεν το έχει προκαλέσει κανείς να βγει στην επιφάνεια.
Το χειρότερο είναι ότι η συμβουλή βάλε-το-χέρι-σου-στο-μπωλ-του-σκύλου-σου μπορεί να δωθεί σαν αντίδοτο στην αντίδραση του σκύλου: ο σκύλος πρέπει να καταλάβει ότι είσαι ο αρχηγός, εσύ του δίνεις το φαγητό του, εσύ θα μπορείς και να το αφαιρέσεις όποτε θέλεις. Δεν θα αναφερθώ στην αναχρονιστική θεωρία κυριαρχίας στην οποία πατάει και αυτή η συμβουλή, αλλά θα αντιτείνω την σύγχρονη προσέγγιση από την πλευρά της ανάλυσης συμπεριφοράς και της ερμηνείας της βάσει των ενστίκτων, των συναισθημάτων και των αναγκών των σκύλων.
Εφόσον ξεκαθαρίσαμε ότι η αιτία της συμπεριφοράς απώθησης είναι το ένστικτο επιβίωσης και η ανασφάλεια του κουταβιού/του σκύλου σου, θα πρέπει να τον πείσουμε ότι δεν αποτελούμε απειλή, δεν επιθυμούμε να του αποσπάσουμε τα πολύτιμα αγαθά του, είμαστε μαζί του και δεν κινδυνεύει από εμάς. Και πώς γίνεται αυτό;
Για αρχή, η πρόληψη είναι κλειδί για την τροποποίηση συναισθημάτων και συμπεριφοράς του σκύλου μας: αποφεύγουμε να δημιουργήσουμε τις συνθήκες που τον φέρνουν σε ανασφάλεια και τον κάνουν να αντιδρά αντίστοιχα. Μερικά παραδείγματα:
Αν ακολουθούμε την εν λόγω συμβουλή, σταματάμε να την εφαρμόζουμε και να προκαλούμε την αντίδραση του σκύλου: όσο περισσότερο εξασκείται σε αυτή, τόσο καλύτερος γίνεται.
Δεν ενοχλούμε τον σκύλο/το κουτάβι μας όσο τρώει.
Σταματάμε γενικώς να αποσπάμε πράγματα ή φαγητό από το στόμα του σκύλου, ακόμα κι αν αυτά δεν πρέπει να είναι στην κατοχή του.
Αν ο σκύλος εμφανίζει φύλαξη απέναντι σε άλλα σκυλιά, σταματάμε να εμφανίζουμε φαγητό/παιχνίδια παρουσία άλλων σκύλων.
Αν ο σκύλος εμφανίζει φύλαξη και μεγαλύτερης αξίας φαγητά, όπως τα μασώμενα και τα κόκαλα, δεν του δίνουμε κάτι αντίστοιχο.
Η πρόληψη μπορεί να είναι κλειδί, αλλά είναι η αρχή. Ένας σκύλος με έντονο στρες που προκύπτει από την διαφύλαξη πόρων πρέπει να γνωρίζει καλά μερικές συμπεριφορές ασφαλείας όπως το «άστο» και το «φτύστο», πρέπει τυπικά να κάνει ασκήσεις ανταλλαγής αντικειμένων, πρέπει να απευαισθητοποιηθεί συστηματικά στην παρουσία ανθρώπων/σκύλων ενώ τρώει, καλό είναι να μάθει να μας δίνει αντικείμενα, αντί να του τα αποσπάμε, κ.α. Κάθε σκύλος είναι διαφορετικός και ανάλογα με το περιβάλλον στο οποίο ζει, υπάρχουν και διαφορετικές προσεγγίσεις αντιμετώπισης.
Σε κάθε περίπτωση, η ουσία είναι αυτή: βγάλε το χέρι σου από το μπωλ του σκύλου σου, μην τον χαιδεύεις όταν τρώει, μην παίζεις παιχνίδια του τύπου «θα σου το πάρω», «δικό μου είναι», μην του παίρνεις το μπωλ με το φαγητό. Ο σκύλος δεν έχει ιδέα από τέτοια παιχνίδια εξουσίας και μαθαίνει μόνο να φοβάται ότι θα του στερήσεις την επιβίωση. Και επειδή σίγουρα δεν είναι αυτή η πρόθεση σου, προσπάθησε να τον κάνεις να νιώσει ασφαλής μαζί σου!
Dog Positive 